Nürnbergli çalgı yapımcısı Johann Christoph Denner tarafından bulunan klarnet, değişikliklere uğrayarak günümüzde kullanılan halini almıştır.
İçindekiler
Tanımı
Klarnet
Klarnetin Yapısal Özellikleri
Klarnet Çeşitleri
Klarnetin Ses Sahası
Klarnet'in Tanımı:
Yapılan kitap ve sözlük araştırmalarında "Klarnet" sözcüğü ile ilgili olarak şu tanımlara ulaşılmıştır;
Yapılan kitap ve sözlük araştırmalarında "Klarnet" sözcüğü ile ilgili olarak şu tanımlara ulaşılmıştır;
Perde düzeneği metalden yapılan, ağaç üfleme çalgı ailesi. Adını berrak, parlak, aydınlık gibi anlamlara gelen, Latince "clarus" sözcüğünden alır.1690'da Nürnbergli çalgı yapımcısı Johann Christoph Denner buldu. O tarihlerde Fransa'da chalumeau (şalümo) adı verilen, tek oktavlık, ilkel bir türü kullanıyordu. Denner'den sonra, değişik adlar altında on ayrı türde yapıldı. 19. yüzyılda Boehm, bugünkü biçimini verdi. (Sözer, 1996: 396)
Yasemin Salman ise; "klarnet sözcüğü, çok ince seslere ulaşabilen bir çeşit trompetin İtalyancadaki karşılığının (clarion) "trompetçik" anlamını veren bir küçültme ekiyle birlikte kullanılmasından doğmuştur" (Salman, 2006: 1) açıklamasını getirmektedir.
Derleme sözlüğünde ise; klarnet yerine gırnata ismi, kullanılmış ve tanımı şöyle verilmiştir; Nefesle çalınan bir müzik aleti, klarnet. (Derleme Sözlüğü, 1972: 2061)
Ansiklopedik bilgilerde ise; "Silindirik borusunun üst ucunda, üflenince titreşen bir çarpan dil bulunan aerofon sınıfından çalgı" (Büyük Larousse, 1986:6825) tanımına ulaşılmıştır.
Klarnet: Müzik terimi
Orkestrada önemli bir yeri olan, tahtadan yapılan, boru biçiminde, metal perdeli, üflemeli çalgı.
Köken: Fransızcadan
Kaynak: Oxford Language
Yazım olarak Türkçe sözlükler ve yazım kılavuzlarında klarnet "i" harfi yazılmadan kullanılmakta ve biz de buna uymaktayız. Bazı örneklerde görülen "kilarnet, klornet, klarinet" gibi yazımlar ise imla hatasıdır. Türk Dil Kurumu'na göre kelimenin doğru yazımı 'klarnettir.
Klarnetin sesini beğenen ve insan sesine en yakın ses olarak nitelendiren Mozart'a kadar, kimse klarneti senfonilerinde ve orkestrada kullanmadı.
Bazı yörelerimizde Klarnet "Gırnata" olarak adlandırılmıştır.
Klarnet
Klarnet, kelime olarak Latincedeki (clarus) kelimesinden "aydınlık" anlamını taşımakta. Diğeri ise; çok ince seslere ulaşabilen bir çeşit trompetin İtalyanca'daki karşılığı olan (clarion) "trompetçik" anlamını veren bir küçültme ekiyle birlikte isimlendirilmiştir. Klarneti bir klarnet icracısı tarafından dinlediğimiz zaman kulağımıza gelen sesin berrak, aydınlık bir ses oluşu kelimenin anlamıyla oldukça uyum sağlamaktadır.
Ses yapısı koyu dramatik ve açık parlaktır. Klarnetin notaları sol anahtarı üzerine yazılır. Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır. Bu genişlik içinde tüm diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir. Dördüncü ek çizgideki sol notasından daha ince notaların çalınması biraz güç olduğu için bu sesler pek kullanılmaz. Klarnet icracısının sol eli yukarıda, sağ eli ise aşağıda olmak üzere az bir eğimle yere doğru tutulur. Klarnetin en üst kısmı olan Bek (Ağızlık) kısmından üflenir.
Klarnetin Yapısal Özellikleri
Klarnet tahta nefesli çalgılar ailesine dahildir. Sert dokulu çeşitli ağaçlardan imal edilir (Abanoz, cococolo, granadil, gül ağacı vb.) bunun yanı sıra metal, cam ve bakalit, ebonit malzemeden üretilen klarnetlerde mevcuttur.
Klarnetin içi silindirik yapıdadır. Gövdesi üzerinde delikler, halkalar ve metal tuşlar bulunmaktadır. Yapısı silindir bir boru şeklindedir ve alt kısmına indikçe hafifçe kalınlaşan bir kalakla son bulur. Klarnette kullanılan perde sistemindeyse, gümüş bakır alaşımlı çinko veya nikel kullanılır.
Klarnet temel olarak 5 parçanın birleşiminden oluşmaktadır bunlar;
Baril (Fıçı veya barel)
Üst Gövde
Alt Gövde (Şalümo)
Kalak (Pavillon)
Bunun yanı sıra klarnet çalabilmek için yani sesin oluşması için kamış ve kamışı beke sabitleyip düzgün frekanslarda titreşim oluşması için bileziğe ihtiyaç vardır. Klarnetin bir arada durması için parçaların uç kısımlarında genellikle mantarlar bulunur. Bu parçaların tamamının birleştirilmiş haline klarnet denilmektedir.
Klarnet çok geniş bir ses aralığına sahiptir. Klarnet, evrimini (gelişimini) tam olarak tamamladıktan sonra birçok çeşitte icracının çalımına sunulmuştur.
Klarnet Çeşitleri
Klarnet kalabalık bir aileye sahiptir. Farklı ses renklerine sahip oldukları için besteciler eserlerinde farklı klarnet çeşitlerini kullanmışlardır. Türkiye'de en yayın olarak kullanılan çeşidi ise sol (G) klarnettir.
Sol Klarnet (G)
Mi Bemol Klarnet (Eb)
Bas Klarnet
La Klarnet (A)
Do Klarnet
Si Bemol Klarnet (Bb)
Alto Klarnet (Mi Bemol)
Kontrabas Klarnet
La Bemol Klarnet
Eklemediğimiz birkaç klarnet çeşidi daha bulunmakta ancak onlar oldukça nadir kullanılmaktadır. Bu klarnetlerden herhangi birini iyi icra eden birisi bir başka klarnet çeşidini icra ederken ilk etapta perde yerlerinden dolayı sıkıntı yaşasa da kolayca uyum sağlayarak çalabilir. Senfoni orkestralarının ve armoni, bando orkestralarının en önemli çalgıları arasındadır. La, si bemol klarnetler orkestralarda en çok kullanılan çalgılardır. Do ve mi bemol klarnetler ise, çok nadiren kullanılmaktadırlar.
Klarnet genel olarak solist bir enstrüman olduğu için çalınacak eserin duygusuna ses yapısına uygun olanı seçmek en doğrusu olacaktır.
Klarnetin Ses Sahası
Klarnetin ses bölümlerini incelediğimizde, en düşük ve en yüksek ses bölümleri aşağıdaki gibidir:
Tüm klarnet çeşitlerinde parmak pozisyonlarının isimleri ve parmak pozisyonları kullanımını gösteren işaretler aynı olduğu gibi, ses sahalarının gösterilişi ve nota yazımları da aynıdır. Sadece duyulan sesin piyanodaki karşılığına göre klarnetler isimlendirilir ve transpozisyon yapılarak seslendirme yapılır.